Welk verhaal vertel jij jezelf?

Je staat er meestal niet bij stil, maar de hele dag vertel je jezelf verhalen. Een verhaal over hoe t was, wie jij bent, wie de ander is en over wat er gaat komen. Het bijzondere is dat we bijna niet kritisch zijn over onze eigen verhalen. We nemen ze voor waar aan en denken dat ze volledig zijn. Alsof er voor elke situatie een boek is, waar op pagina zoveel staat hoe het zal zijn.

Als ik schilderles geef hoor ik die verhalen, meestal gepresenteerd als vaststaand feit, zoals:

“Ik kan niet schilderen hoor!”

“Het duurt wel even voordat ik op gang ben.”

“Nou t zal wel niet veel worden.”

of twinkelende ogen en “Kom maar, waar zijn de materialen!”

Misschien denk je: maar dit is een oordeel, geen verhaal. Dat klopt, maar het oordeel is vaak het resultaat van een verhaal wat je jezelf telkens opnieuw verteld. Als dat boek dat je telkens op dezelfde bladzijde open slaat. Een verhaal dat je het niet kan of het moeilijk vindt of een verhaal dat enthousiasme oproept. Dat je er zin in hebt.

Ik kan niet schilderen is verleden-tijd!

Als ik niet kan schilderen, dan is dat toch niet gek als ik dat zeg? Waarom zou ik het nu opeens wel kunnen? Ten eerste: zolang je een penseel kunt vasthouden en een streek op het papier kunt maken, kan je schilderen. Dus dat je niet kunt schilderen is onzin. Maar waarschijnlijk bedoel je te zeggen: ik kan niet zo goed schilderen als ik zelf graag wil. Daarmee vind je dat je een bepaald niveau moet hebben, dat je niet hebt (of niet denkt te hebben).  Maar gun je jezelf wel de ervaring van ontwikkeling? Of je legt de lat altijd hoger dan waar je bent, zodat je t nooit kunt halen!

Ooit heb je jezelf aangepraat (of is je aangepraat) dat je niet kunt schilderen. Door dat maar blijven te herhalen, blijf je het geloven.  Ervaringen uit t verleden bieden geen garantie voor de toekomst, tenzij jij er zelf aan vast blijft houden! Mag dat wat jij doet voldoende zijn? Omdat jij precies daar bent in je proces waar je bent. Ik kan niet schilderen mag gewoon naar de verleden tijd! Het is oud nieuws, en waarschijnlijk ook niet waar.  “Ik leer het materiaal te kennen.” of “perspectief ontdekken” of “ik onderzoek mijn eigen stijl”. Een heel ander verhaal. En waarschijnlijk veel leuker.

Onzichtbare acties

Als je zegt: “Het duurt wel even voordat ik op gang ben” vertel je jezelf ook een verhaal. Waarschijnlijk vind je dat je iets sneller moet doen dan je nu doet. Mogelijk omdat anderen al schilderen, terwijl jij nog aan t onderzoeken bent wat je wilt. Maar wat is daar mis mee? Ben je dan traag, of een twijfelaar of een achterblijver? Kijk eens naar wat je wel doet, in plaats van wat je niet doet. Als je niet direct je kwast pakt, kan het toch zijn dat je je eerst wilt afstemmen op wat er is. Of even goed op je plek wilt aankomen. Dat  is ook bezig zijn! Waarom ontken je je eigen handelen? Maak je je eigen acties onzichtbaar. Welk verhaal vertel je daarover en wat vertel je niet? Geef jezelf erkenning en vertel wat je wel doet, in plaats van wat niet.

De toekomst bepalen

“Nou t zal wel niet veel worden” is een ondermijning van de toekomst. Als je nu alvast de lat t.a.v. je product laag legt, (maar tegelijkertijd de meetlat qua waarde waaraan je moet voldoen waarschijnlijk hoog!), dan kan het straks niet tegen vallen. Je hebt het immers al voorspeld. Maar waarom vertel je dat verhaal? En wat bevestig je door dit verhaal tekens opnieuw te vertellen? Dat je niet kunt schilderen, dat het niks zal worden, ook straks niet.

Hoe mooi is t als je t open mag laten. Geen idee wat t straks zal worden. Voel eens, word je blij van dat idee, of roept het angst op? Veel mensen zijn zo bang dat t niet lukt, (of erger dat t wel lukt, want dan moeten ze hun verhaal opgeven), dat ze liever de angst in de kiem smoren door te zeggen dat t niet gaat lukken. Maar tegelijkertijd houden ze daarmee hun angst in stand. Telkens weer. Gooi t open en laat gewoon komen wat er komt. Er is namelijk geen mislukken.

Er is alleen ervaring!

Als je bewust wordt van je eigen verhalen, ontdek je dat er eigenlijk alleen ervaringen zijn. Maar doordat je er verhalen aan koppelt wordt je ervaring gekleurd. Verhalen over hoe t zou moeten zijn, of hoe jij zou moeten zijn. Het zijn die verhalen die je emoties opwekken: angst, verdriet, boosheid of plezier, geluk etc.

Verhaal als anker

De verhalen trekken je weg uit wat er nu is, naar wat zou moeten zijn. Dat is niet handig, omdat je dan een illusie  van “hoe t moet zijn” creëert, waarvan je denkt dat het waar is.

Tegelijkertijd kloppen de meeste verhalen niet: ze zijn slechts een klein deel van het geheel. Want als je het van de andere kant bekijkt, vertel je een ander verhaal. Een verwijtend “Ik ben zo stil” of “Ik zeg nooit wat.” kan ook positief zijn:  “Ik luister aandachtig” of “Ik ben bewust aanwezig.” Praten en tegelijkertijd aandachtig luisteren gaat niet samen. In je verhaal ben je als je stil bent, je onbewust van je luisterkwaliteit en neem je ’t jezelf achteraf kwalijk dat je niet sprak.

Het omgekeerde komt ook voor: klagen is een prachtige manier om geen actie te hoeven ondernemen. Door het ontkennen van je eigen aandeel, hoef je er ook niets mee te doen.

Toch houden we vast aan onze verhalen, omdat ze ons ankeren. Dan weten we waar we aan toe zijn. Liever 10 keer klagen, dan 1 keer doorpakken. Liever jezelf klein houden, dan groot en zichtbaar worden

Verhalen los laten, ’t is een proces

Meestal zijn we ons niet bewust van onze verhalen. En als we ons er bewust van worden, zijn we in eerste instantie niet kritisch. We nemen onze eigen verhalen klakkeloos voor waar aan. Als we kritisch worden, gaan we vaak onze verhalen verbeteren. Ik mag nu alleen nog maar positieve verhalen vertellen! Daarmee verandert er wel iets, maar toch blijf je in je verhalen ronddolen. Je kunt namelijk nog iets doen: uit de verhalen stappen.

Ruimte om te zijn

Wie zijn verhalen los laat, komt in een “niet weten”, niet oordelen. Dit kan angstig zijn: is het goed genoeg om te doen? Je denken wil zijn verhalen terug: zijn anker. Pas daarachter kan je ervaren dat er zonder het goed en fout er heel veel ruimte ontstaat. Om zomaar te handelen, te ervaren en te ontdekken. Als je niet op voorhand, tijdens en achteraf censureert, zijn er opeens veel meer mogelijkheden dan je dacht. En ervaar je zijn in plaats van moeten zijn.

Wel grappig dat ik daar zo’n verhaal voor nodig had, om jou dit te vertellen.