Tips om het intuïtieve creatieve proces begeleiden

Vorige week schreef ik over de onvoorziene kant van de vraag “Wat heb je gemaakt?” Je trekt de ander uit de intuïtieve stroom naar het verbale/het denken. Én naar de illusie dat creativiteit gaat over een product maken. Maar als je je niet op het product richt, wat doe je dan? Hoe kan je het intuïtieve creatieve proces begeleiden?

Creatieve proces

Sluit aan op de ervaring van de ander. Geef de ander zo veel mogelijk de ruimte om bij zichzelf te blijven; in zijn of haar eigen stroom. Ook tijdens een worsteling! Maar zonder dat de ander het idee krijgt dat hij er helemaal alleen voor staat. Want dan kan je totaal vastlopen in het creatieve proces. Soms ben je als docent het vangnet, waardoor de ander zich veilig genoeg voelt om een nieuwe sprong te wagen. Andere keren ben je de bedding, waarin er ruimte is om uit te rusten of te reflecteren. Opdat iemand zijn eigen antwoord kan vinden. Als mensen weten dat ze niets hoeven uit te leggen ontstaat er de ruimte om dát te vertellen wat ze graag wilt delen.

Ervaring

Tijdens het schilderen laat ik ieder zijn eigen gang gaan. Als ik iemand echt vast zie lopen, kom ik nabij en maak ik oogcontact. Even woordeloos afstemmen: wil je zelf ontdekken of wil je iemand nabij? Een luisterend oor. Een reflectie opdat je merkt wat zich in jou afspeelt. Ik vraag dit bij nieuwe cursisten altijd na. “Ben je iemand die, als je hulp wilt, dit makkelijk vraagt of trek je je dan juist terug?” Van degenen die makkelijk vragen, weet ik dat ik dat zij tijdig aan de bel trekken. Bij de terugtrekkers overleg ik wat ze dan fijn vinden. De één vindt het prettig als ik regelmatig even langskom, terwijl de ander daar juist zenuwachtig van wordt. Ik vertel ook dat je me altijd weg mag sturen als het niet past. Je bent de hoeder van je eigen ruimte. Voor veel cursisten is dit een nieuw inzicht.

Schildering

Aan het einde van de les vinden veel cursisten het fijn om iets te delen. Zeker in het begin willen ze hun werk verklaren of uitleggen. Ik help ze om zich te verbinden met wat er gebeurde. Wat ze voelden en dachten. Hoe het is om dit te maken. Ik reflecteer op hun lichaamstaal. “Ik zie stralende ogen”, waarop de ander vertelt wat er fijn is. “Wat een avontuur was het hè. Ik zag je worstelen, volgens mij”, waarna er ruimte ontstaat voor het vertellen over de worsteling. Maar het moeilijkste hierbij is om niet, in een dubbellaag, de ander een richting op te sturen. Dat je ergens ‘met plezier tekenen’ beter vindt dan ‘worstelen’ (of andersom). Het vergt zelfobservatie om deze dubbellagen in jezelf te ontdekken. Mag de ander werkelijk alles maken? Of zitten daar bij jou grenzen aan? Kan je de pijn van de ander laten zijn of ga je redden?

Spiegels

Anderen zijn prachtige spiegels, waarin je ziet wat je vindt. Ze tonen je waar je congruent bent en waar er een discrepantie is.

Ik merkte bijvoorbeeld in het begin van mijn lescarrière dat ik bang was, dat cursisten hun schilderingen niet goed genoeg zouden vinden. Dat ik meer sturing zou moeten geven. Daarmee ervoer ik een spagaat, want enerzijds wilde ik niet beïnvloeden en anderzijds wilde ik wel een bepaald resultaat. Na innerlijk speurwerk bleek het niet eens om een goed schilderij te gaan, maar om blije cursisten. En een goede docent zijn. Al doende leerde ik het proces te vertrouwen. Nog steeds kan dit, in nieuwe groepen, als angst langskomen. Maar ik raak er niet meer mee in verwarring.

Creatieve vrijheid

Hoe meer jij in jouw creatieve vrijheid kan staan, des te meer je anderen die vrijheid kan meegeven. Je ontdekt het wanneer je in je eigen werk afwijkt van je intuïtieve ingevingen. Én wanneer je in de begeleiding van anderen gaat sturen, fixen of redden.

Als een ander verwacht dat iets in creatief werk of het creatieve proces moet zijn, zal hij dit ook van jou, als begeleider, gaan vragen. Jij moet helpen om te zorgen dat het er komt. Dus als de ander een betekenis verwacht, wil het van jou de betekenis weten. Als het met goed en fout worstelt, wil het van jou uitsluitsel. Telkens weer, mag je het in liefde teruggeven. Jouw antwoorden zitten in jou! Dat gaat moeiteloos als je er zelf vrijheid bij ervaart. Op het moment dat je aarzeling of stelligheid in jezelf ontmoet, weet je dat er in jou nog iets is, dat dit ook gelooft dat het beter is als…. Verleidelijk lonkt het, om jou en de ander op het pad van voorwaarden en oordelen te houden.

Daarmee gaat er niets fout. Je hebt de bewustwording van de mogelijkheid naar meer creatieve vrijheid. Niet alleen als cursist. Ook als docent.

Meer lezen?

Online lessen intuïtieve creativiteit: waar let je op?

Liefdevol bij de ander aanwezig zijn, begint bij jezelf